ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣಾಧೀನ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ವಿಧಿಸಿದ್ದ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿ, ರಾಜಸ್ಥಾನ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ್ದ ಖುಲಾಸೆ ಆದೇಶವನ್ನು ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಎತ್ತಿಹಿಡಿದಿದೆ. ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಮಂಡಿಸಿದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಲೋಪದೋಷಗಳಿದ್ದು, ಆರೋಪಿಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂದೀಪ್ ಮೆಹ್ತಾ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಜೋಯ್ಮಾಲ್ಯ ಬಾಗ್ಚಿ ಅವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಭಾಗೀಯ ಪೀಠವು, ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪು ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳ ಸೂಕ್ತ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
2006ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಧಪುರದ ಬಳಿ ಸುರೇಶ್ ಶರ್ಮಾ ಎಂಬುವವರ ಮೃತದೇಹ ಪತ್ತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಕೈಕಾಲುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ಗುರುತು ಸಿಗದಂತೆ ಮುಖವನ್ನು ವಿರೂಪಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿದ ಪೊಲೀಸರು, ಭೂ ವ್ಯವಹಾರದ ದ್ವೇಷದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಭನ್ವರ್ ಸಿಂಗ್, ಹೇಮಲತಾ ಮತ್ತು ನರ್ಪತ್ ಚೌಧರಿ ಎಂಬುವವರು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೂಲಿ ಕೊಲೆಗಾರರನ್ನು ನೇಮಿಸಿ ಈ ಕೃತ್ಯ ಎಸಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿ ದೋಷಾರೋಪ ಪಟ್ಟಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಕರಣದ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದ ಜೋಧಪುರದ ಸೆಷನ್ಸ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ವಾದವನ್ನು ಪುರಸ್ಕರಿಸಿ, ಮೂವರು ಆರೋಪಿಗಳಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದಂಡ ಸಂಹಿತೆಯ (ಐಪಿಸಿ) ಸೆಕ್ಷನ್ 302 (ಕೊಲೆ), 120-ಬಿ (ಅಪರಾಧ ಸಂಚು), 143 (ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಸಭೆ) ಮತ್ತು 201 (ಸಾಕ್ಷ್ಯ ನಾಶ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿತ್ತು.
ಈ ತೀರ್ಪನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಆರೋಪಿಗಳು ರಾಜಸ್ಥಾನ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್‌ನ ವಾದದಲ್ಲಿನ ಹಲವಾರು ದೋಷಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತ್ತು. 'ಕೊನೆಯದಾಗಿ ನೋಡಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತ' ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಹೇಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿನ ವಿಳಂಬ, ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಅಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾದ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿ, ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಈ ಖುಲಾಸೆ ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ರಾಜಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರವು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿತ್ತು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ ಮತ್ತು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ:
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ರಾಜಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರದ ಪರ ವಕೀಲರು, ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಆರೋಪಿಗಳ ಪರ ವಕೀಲರು, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್‌ನ ಕಥೆಯು ಕೇವಲ ಊಹಾಪೋಹಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿವಾದಿಸಿದರು.
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತನ್ನ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್‌ನ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರಮುಖ ದೋಷಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿತು:
1. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ನೋಡಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತ: ಮೃತರನ್ನು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಆರೋಪಿ ಹೇಮಲತಾಳ ಮನೆಯ ಬಳಿ ನೋಡಿದ್ದಾಗಿ ಹೇಳಿದ ಇಬ್ಬರು ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಘಟನೆ ನಡೆದ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಈ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಈ ವಿಳಂಬವು ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಗಳ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಶಂಕೆಗೆ ಗುರಿಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ.
2. ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ: ಆರೋಪಿ ಹೇಮಲತಾಳ ಮನೆಯಿಂದ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ರಕ್ತದ ಕಲೆಗಳಿದ್ದ ಸ್ಕಾರ್ಫ್ ಮುಖ್ಯ ಸಾಕ್ಷ್ಯವಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಆ ರಕ್ತದ ಗುಂಪು ಮೃತನ ರಕ್ತದ ಗುಂಪಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆಯೇ ಎಂದು ವಿಧಿವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯವು (FSL) ದೃಢಪಡಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.
3. ಕಾಲ್ ಡೀಟೇಲ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ (CDR): ಆರೋಪಿಗಳು ಸಂಚು ರೂಪಿಸಲು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಸಿಡಿಆರ್‌ಗಳನ್ನು ಹಾಜರುಪಡಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಅಧಿನಿಯಮದ ಸೆಕ್ಷನ್ 65-ಬಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸದ ಕಾರಣ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.
4. ಕೊಲೆಯ ಪ್ರೇರಣೆ (Motive): ಭೂ ವ್ಯವಹಾರದ ದ್ವೇಷವೇ ಕೊಲೆಗೆ ಕಾರಣ ಎಂಬ ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ವಾದವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಯಾವುದೇ ನಂಬಲರ್ಹ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
ಖುಲಾಸೆ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವು ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದು, ತೀರ್ಪು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ದೋಷಪೂರಿತವಾಗಿದ್ದಾಗ ಅಥವಾ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳ ತಪ್ಪಾದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದಾಗ ಮಾತ್ರ ಮೇಲ್ಮನವಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಕಾನೂನು ತತ್ವವನ್ನು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ತನ್ನ ಕಥೆಯನ್ನು "ಊಹಾತ್ಮಕ ಕಥೆ"ಯಾಚೆ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಸ್ಟೇಟ್ ಆಫ್ ರಾಜಸ್ಥಾನ್ vs. ಭನ್ವರ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಇತರರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಂಖ್ಯೆ 1954-1956/2013 (2025 INSC 1166)
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂದೀಪ್ ಮೆಹ್ತಾ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಜೋಯ್ಮಾಲ್ಯ ಬಾಗ್ಚಿ
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 26, 2025