ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುರು ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಧ್ವನಿ, ಹೋಲಿಕೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ (AI) ಬಳಸಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾದ ನಕಲಿ 'ಡೀಪ್‌ಫೇಕ್' ವಿಡಿಯೋಗಳ ಹಾವಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮಹತ್ವದ ಮಧ್ಯಂತರ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆ ನೀಡಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮನ್ಮೀತ್ ಪ್ರೀತಮ್ ಸಿಂಗ್ ಅರೋರಾ ಅವರಿದ್ದ ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು, ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಹಾಗೂ ಪ್ರಚಾರದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು (personality and publicity rights) ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ಇಂತಹ ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕುವಂತೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವಂತೆ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್, ಡೊಮೇನ್ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಾಯಕ, 'ಆರ್ಟ್ ಆಫ್ ಲಿವಿಂಗ್' ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಕಲಿ ವಿಡಿಯೋಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುತ್ತಿರುವ ಕುರಿತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಲಾಗಿತ್ತು. ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದ ಹಿರಿಯ ವಕೀಲ ನಿಖಿಲ್ ಸಖರ್ದಂಡೆ, 'ಜಾನ್ ಡೋ' (ಅನಾಮಧೇಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು, ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಎಐ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಡೀಪ್‌ಫೇಕ್ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಧ್ವನಿ, ಮುಖಭಾವ, ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ನಕಲಿಸಿ ಸುಳ್ಳು ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪೀಠಕ್ಕೆ ವಿವರಿಸಿದರು. ಈ ವಿಡಿಯೋಗಳಲ್ಲಿ, ಮಧುಮೇಹ, ಮೂಲವ್ಯಾಧಿ, ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಮೊಣಕಾಲು ನೋವಿನಂತಹ ಗಂಭೀರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಆಯುರ್ವೇದ ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗುರುದೇವ್ ಅವರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಆಧಾರರಹಿತ ಮತ್ತು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಈ ವಿಡಿಯೋಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಎಂದು ವಕೀಲರು ತಿಳಿಸಿದರು.
ವಾದ-ವಿವಾದ
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು, 'ಗುರುದೇವ್', 'ಗುರೂಜಿ', 'ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ' ಮುಂತಾದ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಹೆಸರು, ಧ್ವನಿ, ಚಿತ್ರ, ಮತ್ತು ಅವರ ಮಾತಿನ ಶೈಲಿಯು ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ 19(1)(a) ಮತ್ತು 21ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರದ ಹಕ್ಕುಗಳಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಂಗದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಈ ಹಕ್ಕುಗಳ ವಾಣಿಜ್ಯ ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೇತರ ಬಳಕೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಅರ್ಜಿದಾರರು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವರ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಿರುಚಿದ ಡೀಪ್‌ಫೇಕ್ ವಿಷಯವನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅವರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಬಲವಾಗಿ ವಾದಿಸಿದರು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶ
ವಾದಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು, ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ಪ್ರಥಮ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲೇ (prima facie case) ಪ್ರಕರಣವಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು, ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳಿಗೆ ಮಧ್ಯಂತರ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆ ನೀಡದಿದ್ದರೆ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗದ ನಷ್ಟ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು:
1. ಅನಾಮಧೇಯ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು (Defendant No. 1) ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಹೆಸರು, ಧ್ವನಿ, ಚಿತ್ರ, ಹೋಲಿಕೆ ಅಥವಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಯಾವುದೇ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಅಥವಾ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ (ಎಐ-ರಚಿತ ವಿಷಯ, ಡೀಪ್‌ಫೇಕ್ ವಿಡಿಯೋ, ವಾಯ್ಸ್-ಕ್ಲೋನಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ) ಬಳಸದಂತೆ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ.
2. ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ (ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆ 4) ತನ್ನ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿರುವ, ದೂರಿನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪುಟಗಳು, ಯುಆರ್‌ಎಲ್‌ಗಳು, ಖಾತೆಗಳು, ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು 36 ಗಂಟೆಗಳ ಒಳಗೆ ತೆಗೆದುಹಾಕಬೇಕು ಅಥವಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಬೇಕು.
3. ಡೊಮೇನ್ ನೇಮ್ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್‌ಗಳು (ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆ 5 ಮತ್ತು 6) ದೂರಿನಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾದ ಡೊಮೇನ್‌ಗಳನ್ನು ಈ ಆದೇಶದ ಪ್ರತಿ ತಲುಪಿದ 72 ಗಂಟೆಗಳ ಒಳಗೆ ಲಾಕ್ ಮತ್ತು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು.
4. ಕೇಂದ್ರ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಇಲಾಖೆ (ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆ 2) ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವಾಲಯ (ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆ 3) ಎಲ್ಲಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಗೆ (ISPs) ವಿವಾದಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲು ಅಗತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಬೇಕು.
5. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ನಕಲಿ ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬೇರೆ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬಂದಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲು ಮತ್ತು ಈ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಮುಂದಿನ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು 2026ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 19ಕ್ಕೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ರವಿ ಶಂಕರ್ vs. ಜಾನ್ ಡೋಸ್ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇತರರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: CS(COMM) 889/2025
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮನ್ಮೀತ್ ಪ್ರೀತಮ್ ಸಿಂಗ್ ಅರೋರಾ