ತಪ್ಪು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ತೀರ್ಪನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಸಮಯ ಕಳೆದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ, ಸರಿಯಾದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಿಸಲು ಉಂಟಾದ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ. ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮತ್ತು ರಾಜಿ ಕಾಯ್ದೆ, 1996ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾದ ಕಠಿಣ ಕಾಲಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ.
ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ನವೀನ್ ಚಾವ್ಲಾ ಮತ್ತು ಮಧು ಜೈನ್ ಅವರಿದ್ದ ವಿಭಾಗೀಯ ಪೀಠವು, ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಆದೇಶವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಈ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ. ಅರ್ಜಿದಾರರು ತಪ್ಪು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಯಿಸಿದ ಸಮಯವನ್ನು ಪರಿಮಿತಿ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 14ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರತುಪಡಿಸಬಹುದಾದರೂ, ನಂತರ ಸರಿಯಾದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಆದ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪೀಠವು ಹೇಳಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
ದೆಹಲಿ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲು ನಿಗಮ (ಡಿಎಂಆರ್‌ಸಿ) ಮತ್ತು ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ನಡುವೆ ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಗುತ್ತಿಗೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಿವಾದ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು. ಈ ವಿವಾದವು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗೆ ಹೋಗಿ, 2019ರ ನವೆಂಬರ್ 1ರಂದು ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ವಿರುದ್ಧ ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ತೀರ್ಪು ಬಂದಿತ್ತು. ಅರ್ಜಿದಾರರು ಈ ತೀರ್ಪಿನ ಪ್ರತಿಯನ್ನು 2019ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 6ರಂದು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು.
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 34ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು ಮೂರು ತಿಂಗಳ ಕಾಲಾವಕಾಶವಿತ್ತು. ಅದರಂತೆ, ಅರ್ಜಿದಾರರು 2020ರ ಮಾರ್ಚ್ 5ರಂದು (ಕಾಲಮಿತಿಯ ಕೊನೆಯ ದಿನ) ದೆಹಲಿಯ ರೋಹಿಣಿ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಸುಮಾರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, 2022ರ ನವೆಂಬರ್ 9ರಂದು, ಆ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ತನಗೆ ಕ್ಷೇತ್ರಾಧಿಕಾರ (territorial jurisdiction) ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ, ಸೂಕ್ತ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಸೂಚಿಸಿತು.
ಅರ್ಜಿದಾರರು 2023ರ ಮಾರ್ಚ್ 15ರಂದು ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದು, ನಂತರ 2023ರ ಮೇ 11ರಂದು ಪಟಿಯಾಲ ಹೌಸ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಲು ಕೋರಿ ಪರಿಮಿತಿ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 14ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅರ್ಜಿಯನ್ನೂ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಈ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದಗಳು
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು, ತಪ್ಪು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಯಿಸಿದ ಸಮಯವನ್ನು ಸೆಕ್ಷನ್ 14ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಡಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸುವುದನ್ನು 'ಮರು-ದಾಖಲಾತಿ' (re-filing) ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕೇ ಹೊರತು 'ಹೊಸ ಅರ್ಜಿ' (fresh filing) ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಾರದು ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.
ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಡಿಎಂಆರ್‌ಸಿ ಪರ ವಕೀಲರು, ಒಂದು ವೇಳೆ ಸೆಕ್ಷನ್ 14ರ ಪ್ರಯೋಜನ ನೀಡಿದರೂ, ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರವೂ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಸುಮಾರು ಎರಡು ತಿಂಗಳು ವಿಳಂಬವಾಗಿದೆ. ಈ ವಿಳಂಬಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಸಮಂಜಸವಾದ ಕಾರಣ ನೀಡಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅರ್ಜಿ ವಜಾಗೊಳಿಸಿದ್ದು ಸರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿವಾದಿಸಿದರು.
ಹೈಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು
ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಪೀಠವು, ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 34(3)ರಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಕಾಲಮಿತಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿತು. ತೀರ್ಪಿನ ಪ್ರತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೂರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಮಂಜಸವಾದ ಕಾರಣಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠ 30 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಬಹುದು, "ಆದರೆ ನಂತರವಲ್ಲ" (but not thereafter) ಎಂಬ ಪದಗಳು ಕಾನೂನಿನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಪೀಠ ಹೇಳಿತು.
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ 'ಸಿಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಇನ್‌ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಲಿ.' ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಪೀಠವು, ಪರಿಮಿತಿ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 14ರ ಅನ್ವಯ, ತಪ್ಪು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಯಿಸಿದ ಸಮಯವನ್ನು (5 ಮಾರ್ಚ್ 2020 ರಿಂದ 9 ನವೆಂಬರ್ 2022 ರವರೆಗೆ) ಹೊರತುಪಡಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ಆ ನಂತರವೂ ಅರ್ಜಿದಾರರು ವಿಳಂಬ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಪ್ರತಿಗಳು 2023ರ ಜನವರಿ 19ರಂದು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮಾರ್ಚ್ 3ರವರೆಗೆ ಕಾದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರವೂ, ಸೂಕ್ತ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಮೇ 11ರವರೆಗೆ (ಎರಡು ತಿಂಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ) ವಿಳಂಬ ಮಾಡಿರುವುದು ಅವರ "ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ" ಮತ್ತು "ಜಡತ್ವ"ವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
ಈ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 34(3)ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಇದು ಶಾಸನಬದ್ಧವಾಗಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಗರಿಷ್ಠ ಕಾಲಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿದೆ. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ, ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ವಿರುದ್ಧ ದೆಹಲಿ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲು ನಿಗಮ ಲಿಮಿಟೆಡ್
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: FAO (COMM) 244/2025
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ನವೀನ್ ಚಾವ್ಲಾ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮಧು ಜೈನ್
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 19, 2025