ಬಂಧನ ಆದೇಶ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬ, ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅರ್ಜಿದಾರನಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಪೀಠವು, ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಬಂಧನ ಆದೇಶವನ್ನು "ಅಧಿಕಾರದ ಮನಸೋಇಚ್ಛೆ ಬಳಕೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಅರ್ಜಿದಾರನಿಗೆ 2 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದ್ದು, ಈ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಬಂಧನ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಸಂಬಳದಿಂದ ವಸೂಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ದಿಕ್ಷಾಂತ್ ದಾದೂ ದೇವಿದಾಸ್ ಸಪ್ಕಾಳೆ ಎಂಬಾತನನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಕಾಯ್ದೆ (MPDA) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಬಂಧನದಲ್ಲಿರಿಸಲು ಜುಲೈ 18, 2024 ರಂದು ಜಲಗಾಂವ್ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರನು ಈಗಾಗಲೇ ಬೇರೊಂದು ಅಪರಾಧ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ (C.R. No. 140 of 2024) ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಬಂಧನದಲ್ಲಿದ್ದ. ಸುಮಾರು 11 ತಿಂಗಳ ನಂತರ, ಮೇ 23, 2025 ರಂದು ಅವನು ಜಾಮೀನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ತಕ್ಷಣ, ಈ ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಬಂಧನ ಆದೇಶವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಬಂಧಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ:
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು, ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ ದಿನಾಂಕ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ದಿನಾಂಕದ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷದಷ್ಟು ವಿಳಂಬವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಬಂಧನದ ಉದ್ದೇಶವನ್ನೇ ವಿಫಲಗೊಳಿಸಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ಬಂಧನ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರನಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಅಪರಾಧ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು (C.R. No. 127 of 2023) ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮನಬಂದಂತೆ ವರ್ತಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಜೊತೆಗೆ, ಅರ್ಜಿದಾರನಿಗೆ ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರ ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ, ಪ್ರಮುಖ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ನೀಡಿರುವುದು ಸಂವಿಧಾನದ 22(5)ನೇ ವಿಧಿಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.
ಸರ್ಕಾರದ ಪರ ವಕೀಲರು, ಬಂಧನದ ಅವಧಿಯು ಆದೇಶ ಜಾರಿಯಾದ ದಿನದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವುದರಿಂದ ವಿಳಂಬವು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಲ್ಲ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಅಪರಾಧ ಪ್ರಕರಣದ ಉಲ್ಲೇಖವು "ಮುದ್ರಣ ದೋಷ" (typographical error) ಎಂದು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ತೀರ್ಪು:
ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ವಿಭಾ ಕಂಕಣವಾಡಿ ಮತ್ತು ಹಿತೇನ್ ಎಸ್. ವೆಣೆಗಾಂವ್ಕರ್ ಅವರಿದ್ದ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು, ಅರ್ಜಿದಾರರ ವಾದವನ್ನು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಿತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದ ಪೀಠ, "ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ನಂತರ ಅದನ್ನು 'ಮುದ್ರಣ ದೋಷ' ಎಂದು ಹೇಳುವ ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿ ವಿವರಣೆಯು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಇದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಮನಸ್ಸು ಉಪಯೋಗಿಸಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
"ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಬಂಧನದಂತಹ ಅಸಾಧಾರಣ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕು. ಆದರೆ ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮನಸೋಇಚ್ಛೆಯಾಗಿ ಚಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ," ಎಂದು ಪೀಠವು ಹೇಳಿತು. ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಬಂಧನ ಆದೇಶವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸದೆ, ಅರ್ಜಿದಾರನು ಜಾಮೀನಿನ ಮೇಲೆ ಹೊರಬಂದ ತಕ್ಷಣ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿರುವುದು ಅಧಿಕಾರದ ದುರ್ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿತು.
ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ಬಂಧನ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಅರ್ಜಿದಾರನನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿತು. ಅರ್ಜಿದಾರನ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು 2 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಈ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಆದೇಶವನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಯ (ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆ 2) ಸಂಬಳದಿಂದ ವಸೂಲಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ದಿಕ್ಷಾಂತ್ ದಾದೂ ದೇವಿದಾಸ್ ಸಪ್ಕಾಳೆ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರರು.
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿ ಸಂಖ್ಯೆ 1100/2025
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಪೀಠ
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಶ್ರೀಮತಿ ವಿಭಾ ಕಂಕಣವಾಡಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಹಿತೇನ್ ಎಸ್. ವೆಣೆಗಾಂವ್ಕರ್
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಅಕ್ಟೋಬರ್ 01, 2025