ವಿದ್ಯುತ್ ಕಳ್ಳತನದ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿರುವ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ನೀಡಿದ "ಊಹೆ, ಅಂದಾಜು ಮತ್ತು ಸಾಧ್ಯತೆಗಳ" ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ದೋಷಿ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ನೀಡಿದ್ದ ಖುಲಾಸೆ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿ, ಆರೋಪಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪನ್ನು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂಜಯ್ ಕರೋಲ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಕುಮಾರ್ ಮಿಶ್ರಾ ಅವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಪೀಠವು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಎಂ/ಎಸ್. ಋಷಿ ಸ್ಟೀಲ್ಸ್ ಆ್ಯಂಡ್ ಅಲಾಯ್ಸ್ ಪ್ರೈ. ಲಿ. ಕಂಪನಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದ ಮಹಾವೀರ್ ಎಂಬುವವರ ವಿರುದ್ಧ ವಿದ್ಯುತ್ ಕಳ್ಳತನದ ಆರೋಪ ಹೊರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. 1993ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ ವಿದ್ಯುತ್ ಮಂಡಳಿ (MSEB) ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಾರ್ಖಾನೆಗೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಿದ ವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ಮೀಟರ್ ರೀಡಿಂಗ್ ನಡುವೆ ಶೇ.36.6ರಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ್ದರು. ತಪಾಸಣೆ ನಡೆಸಿದಾಗ, ಮೀಟರ್ ಬಾಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 4 ಎಂಎಂನ ಮೂರು ರಂಧ್ರಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದವು. ಈ ರಂಧ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ತಂತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಮೀಟರ್‌ನ ವೇಗವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿ, 1910ರ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯುತ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 39 ಮತ್ತು 44ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಎಫ್‌ಐಆರ್‌ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು.
ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಮೇಲ್ಮನವಿಯಲ್ಲಿ, ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಪೀಠವು ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿ, ಆರೋಪಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷ ಕಠಿಣ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು 2 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿ ದಂಡ ವಿಧಿಸಿತ್ತು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಆರೋಪಿಯು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ ಮತ್ತು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ:
ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಪರವಾಗಿ ಐವರು ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಅವರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಕೂಲಂಕಷವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ, ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ವಿದ್ಯುತ್ ಕಳ್ಳತನ ಅಥವಾ ಕೃತಕ ವಿಧಾನಗಳ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿಲ್ಲದಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂತು.
ಪಂಚನಾಮೆ ಸಾಕ್ಷಿ (PW-1) ತಾನು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಏನಾಯಿತು ಎಂದು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ, ಕೇವಲ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ್ದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಎಂಎಸ್‌ಇಬಿ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದ (PW-2), ತನ್ನ ಹೇಳಿಕೆಗಳು "ಕೇವಲ ಊಹೆಯ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿವೆ" ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದೂರುದಾರ (PW-3) ಕೂಡ, ತಮ್ಮ ತೀರ್ಮಾನಗಳು "ಕೇವಲ ಅನುಮಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು.
ಈ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, "ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳು ಅಂದಾಜು, ಊಹೆ, ಅಥವಾ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆಯೇ ಹೊರತು, ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಪವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
ಸೆಕ್ಷನ್ 39ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಯ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥನೆಂಬ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ (presumption) ಬರಬೇಕಾದರೆ, ಮೊದಲು ವಿದ್ಯುತ್ ಕಳ್ಳತನಕ್ಕಾಗಿ 'ಕೃತಕ ವಿಧಾನ'ವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಬೇಕು. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಹೇಳಿತು. ಹಾಗೆಯೇ, ಸೆಕ್ಷನ್ 44ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೀಟರ್‌ಗೆ ಹಾನಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೂ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ. ಮೀಟರ್ ಬಾಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ರಂಧ್ರಗಳು ಅಳವಡಿಕೆಯ ಸಮಯದಿಂದಲೇ ಇದ್ದವೇ ಅಥವಾ ನಂತರ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವೇ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ತಿಳಿಸಿತು.
ಅಂತಿಮವಾಗಿ, "ಹಲವಾರು ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು ತೆರೆದಿರುವಾಗ, ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ ನ್ಯಾಯಪೀಠ, ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಅರ್ಜಿದಾರರನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಆರೋಪಗಳಿಂದ ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಮಹಾವೀರ್ ವಿರುದ್ಧ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಇತರರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಂಖ್ಯೆ. 2154-2155/2011
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂಜಯ್ ಕರೋಲ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಕುಮಾರ್ ಮಿಶ್ರಾ
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಅಕ್ಟೋಬರ್ 8, 2025