ಪತ್ನಿಯ ಹತ್ಯೆಗೈದ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ವಿಚಾರಣೆ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಮದ್ಯವ್ಯಸನಿ ಪತಿಯ ಜಾಮೀನು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸುವಾಗ, ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಪೀಠವು ಮದ್ಯಪಾನ ಹಾಗೂ ಮಾದಕ ವ್ಯಸನವನ್ನು 'ಮಾನಸಿಕ ಕಾಯಿಲೆ' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಅಂತಹ ಆರೋಪಿಗಳಿಗೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಮನೋವೈದ್ಯಕೀಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಹಾಗೂ ಪುನರ್ವಸತಿ ಒದಗಿಸುವಂತೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಎಲ್ಲಾ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ಕಾರಾಗೃಹ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂಜಯ್ ಎ. ದೇಶಮುಖ್ ಅವರಿದ್ದ ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು, ಆರೋಪಿ ಪ್ರಮೋದ್ ವಾಮನ್‌ರಾವ್ ಧುಳೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಜಾಮೀನು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಿ ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಅರ್ಜಿದಾರ ಪ್ರಮೋದ್, ಸಿಆರ್‌ಪಿಎಫ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಮದ್ಯವ್ಯಸನದ ಕಾರಣದಿಂದ ಕೆಲಸದಿಂದ ವಜಾಗೊಂಡಿದ್ದ. ಆತ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ. ಮೇ 7, 2024 ರಂದು ರಾತ್ರಿ, ತಕ್ಷಣವೇ ಊಟ ಬಡಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ಕಾರಣಕ್ಕೆ, ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳ ಮುಂದೆಯೇ ಪತ್ನಿಯ ಎದೆ ಮತ್ತು ಗುಲ್ಮದ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಕೈ ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳಿಂದ ಬಲವಾಗಿ ಹಲ್ಲೆ ಮಾಡಿದ್ದ. ತೀವ್ರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದ ಆಕೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಫಲಕಾರಿಯಾಗದೆ ಮೇ 10, 2024 ರಂದು ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಈ ಸಂಬಂಧ ಪೊಲೀಸರು ಭಾರತೀಯ ದಂಡ ಸಂಹಿತೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 302 (ಕೊಲೆ), 304 (ಅಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣ), 498(ಎ) (ಪತಿಗೆ ಕಿರುಕುಳ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಅವಲೋಕನ:
ಜಾಮೀನು ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರಣೆ ವೇಳೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಜಾಮೀನು ನೀಡಲು ಒಲವು ತೋರದಿದ್ದಾಗ, ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಲು ಅನುಮತಿ ಕೋರಿದರು. ಇದನ್ನು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು.
ಆದರೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಈ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಕೇವಲ ಜಾಮೀನು ಅರ್ಜಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಗಂಭೀರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿತು. ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾದಕ ವ್ಯಸನದಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುವ ಅಪರಾಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.
"ಮದ್ಯ ಅಥವಾ ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯಗಳ ವ್ಯಸನವು 'ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಆರೈಕೆ ಕಾಯ್ದೆ, 2017'ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 2(1)(s) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾನಸಿಕ ಕಾಯಿಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ವ್ಯಸನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕೃತ್ಯಗಳ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಅರಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಮಾನಸಿಕ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುವ 'ತಡೆಯಲಾಗದ ಪ್ರಚೋದನೆ'ಯ (irresistible impulse) ಕಾರಣದಿಂದ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಎಸಗುತ್ತಾರೆ," ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದೆ.
ನ್ಯಾಯಾಲಯವು, ಇಂತಹ ವ್ಯಸನಿ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಜಾಮೀನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರೆ, ಅವರು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಸುಧಾರಣಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮತ್ತು ಪುನರ್ವಸತಿ ನೀಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿತು.
ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು:
1. ಯಾವುದೇ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಎಫ್‌ಐಆರ್ ಅಥವಾ ದೋಷಾರೋಪಣಾ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಆರೋಪಿಯು ಮದ್ಯ ಅಥವಾ ಮಾದಕ ವ್ಯಸನಿ ಎಂದು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಕಂಡುಬಂದರೆ, ಪೊಲೀಸ್, ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಥವಾ ಜೈಲು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಕ್ಷಣವೇ ಆತನನ್ನು ಮನೋವೈದ್ಯರ ಬಳಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಬೇಕು.
2. ವೈದ್ಯರ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಯು ವ್ಯಸನದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥ ಎಂದು ದೃಢಪಟ್ಟರೆ, ಆತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಗುಣಮುಖನಾಗುವವರೆಗೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಬೇಕು.
3. ಈ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಲು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್ ಜನರಲ್, ರಾಜ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಮಹಾನಿರ್ದೇಶಕರು, ಗೃಹ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಿಗೆ ಆದೇಶದ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸೂಚಿಸಲಾಯಿತು.
4. ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾದಕ ವ್ಯಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಮತ್ತು ವ್ಯಸನಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಮನೋಭಾವ ಬೆಳೆಸಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವಂತೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ (MSLSA) ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಲಾಯಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಪ್ರಮೋದ್ ವಾಮನ್‌ರಾವ್ ಧುಳೆ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಜಾಮೀನು ಅರ್ಜಿ ಸಂಖ್ಯೆ 740/2025 (2025:BHC-AUG:27564)
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಪೀಠ
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂಜಯ್ ಎ. ದೇಶಮುಖ್
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 25, 2025