ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಪ್ರೊಸೀಜರ್ ಕೋಡ್ (CrPC) ನ ಸೆಕ್ಷನ್ 319(BNSS 358) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಕರೆಯುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿವೇಚನಾರಹಿತವಾಗಿ ಬಳಸಬಾರದು ಎಂದು ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ಘಟನೆ ನಡೆದ ಮೂರು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಾದ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಕುರುಡಾಗಿ ನಂಬಿ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಕರೆದಿರುವುದನ್ನು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಮೀರ್ ಜೈನ್ ಅವರಿದ್ದ ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, "ಮೇಲ್ನೋಟದ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕಿಂತ ಬಲವಾದ" (more than a prima-facie case) ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳಿವೆಯೇ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಾತಿಯಲ್ಲಿನ ವಿಳಂಬದಂತಹ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಪೀಠವು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಈ ಪ್ರಕರಣವು 2010ರ ನವೆಂಬರ್ 12 ರಂದು ನಡೆದ ಹಲ್ಲೆ ಘಟನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಬಗ್ಗೆ CrPC ಸೆಕ್ಷನ್ 156(3) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್‌ಗೆ ದೂರು ನೀಡಿದ್ದು ಸುಮಾರು ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ, ಅಂದರೆ 2010ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 8 ರಂದು. ತದನಂತರ, ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಾಗಿದ್ದು 2011ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 12 ರಂದು, ಅಂದರೆ ಘಟನೆ ನಡೆದು ಮೂರು ತಿಂಗಳ ನಂತರ. ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿದ ಪೊಲೀಸರು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವರನ್ನು ದೋಷಾರೋಪಣಾ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು.
ಆದರೆ, ಪ್ರಕರಣದ ವಿಚಾರಣೆ ವೇಳೆ, ಸಂತ್ರಸ್ತ (ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ-1) ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಗಾಯಾಳು ಸಾಕ್ಷಿಗಳು (ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ-2 ಮತ್ತು ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ-3) ನೀಡಿದ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಚಂದೌಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಿಕ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಅವರು 2023ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 30 ರಂದು, CrPC ಸೆಕ್ಷನ್ 319 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರರನ್ನು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆರೋಪಿಗಳಾಗಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಸಮನ್ಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ರಿವಿಷನ್ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ:
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು, ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶವು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಸೆಕ್ಷನ್ 319 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಮನ್ಸ್ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಮೊದಲು, ಮೇಲ್ನೋಟದ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕಿಂತ ಬಲವಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಖಚಿತಪಡಿಸಬೇಕು, ಆದರೆ ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಇದನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಿಸುವಲ್ಲಿನ ವಿಪರೀತ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ದುರ್ಬಲವಾಗಿವೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.
ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರದ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿವಾದಿಯ ಪರ ವಕೀಲರು, ಗಾಯಾಳು ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಅರ್ಜಿದಾರರ ಹೆಸರನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಅವರಿಗಿರುವ ಸಮನ್ಸ್ ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಸೆಕ್ಷನ್ 319 ರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವಾಗ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಕೇವಲ ವಿಚಾರಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು, ತನಿಖಾ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದರು.
ಹೈಕೋರ್ಟ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ತೀರ್ಪು:
ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಹರ್ದೀಪ್ ಸಿಂಗ್ ವಿರುದ್ಧ ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಕರಣದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪೀಠದ ತೀರ್ಪನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ಸೆಕ್ಷನ್ 319 ರ ಅಧಿಕಾರವು ಅಸಾಧಾರಣವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬಹಳ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಮಿತವಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕು ಎಂದು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿತು. ಕೇವಲ ಮೇಲ್ನೋಟದ ಪ್ರಕರಣದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಕರೆಯುವುದು ಸಾಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಅದಕ್ಕಿಂತ ಬಲವಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳು ಇರುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಪೀಠ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು:
1. ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಮೂರು ತಿಂಗಳ ಅಸಮರ್ಥನೀಯ ವಿಳಂಬವಾಗಿದೆ.
2. ಮೇಲ್ನೋಟದ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕಿಂತ ಬಲವಾದ ಪ್ರಕರಣವಿದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿಲ್ಲ.
3. ವಿಳಂಬದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಹೇಳಿಕೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿಲ್ಲ.
ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಕುರುಡಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸಮನ್ಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದೆ. ಇದು ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ರಿವಿಷನ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಪುರಸ್ಕರಿಸಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ರಾಮನಾರಾಯಣ ರಾಮ್ ದರೋಗ ಮತ್ತು ಇತರರು vs. ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ರಿವಿಷನ್ ನಂ. 6391/2023
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಮೀರ್ ಜೈನ್
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 16, 2025