ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಬಾರ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನೂತನ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ಧಾರವಾಡದ ಹಿರಿಯ ವಕೀಲ ವಿ.ಡಿ. ಕಾಮರಡ್ಡಿ: ಬಾರ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮಹತ್ವದ ಆದೇಶ

ಹೊಸದಿಲ್ಲಿ: ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ತ್ವರಿತ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಟ್ಟಿರುವ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಪ್ರಕರಣದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿಯೇ ಆರೋಪಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಉತ್ತರ ಪಡೆಯಬೇಕು ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ನೆಗೋಶಿಯೇಬಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್ಸ್ ಕಾಯ್ದೆಯ (ಎನ್‌ಐ ಕಾಯ್ದೆ) ಸೆಕ್ಷನ್ 138ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು 'ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವಿಚಾರಣೆ' (Summary Trial)ಯಿಂದ 'ಸಮನ್ಸ್ ವಿಚಾರಣೆ' (Summons Trial)ಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಮುನ್ನ, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಸೂಕ್ತ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥನೀಯ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಮನಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ ಅವರಿದ್ದ ಪೀಠವು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿದೆ.

ಎನ್‌ಐ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 143ರ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವೇ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವಿಚಾರಣೆಯ ಮೂಲಕ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಹಲವು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ದೀರ್ಘವಾದ ಸಮನ್ಸ್ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತಿವೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಲೇವಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಲು, ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ 'ರಾಜೇಶ್ ಅಗರ್ವಾಲ್ vs ಸ್ಟೇಟ್' ಪ್ರಕರಣದ ತೀರ್ಪನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ಸಂಜ್ಞೆ ಸ್ವೀಕಾರದ ನಂತರದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿಯೇ (post-cognizance stage) ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಆರೋಪಿಗೆ ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.

ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು, ಆರೋಪಿಯ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು (defence) ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಅರಿಯಲು ಮತ್ತು ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಬಹುದೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆರೋಪಿಯ ಮತ್ತು ಅವರ ವಕೀಲರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಪಡೆದ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ತನ್ನ ಆದೇಶದ ಹಾಳೆಯಲ್ಲಿ (order-sheet) ದಾಖಲಿಸಬೇಕು.

ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಪ್ರಶ್ನಾವಳಿ:

ವಿಚಾರಣಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸುರಕ್ಷಾ ಸಂಹಿತಾ (BNSS), 2023ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 274 (ಹಿಂದಿನ Cr.P.C. ಸೆಕ್ಷನ್ 251) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಗೆ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಬಹುದು:

(i) ಈ ಚೆಕ್ ನಿಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗೆ ಸೇರಿದ್ದು ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೀರಾ? (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

(ii) ಚೆಕ್ ಮೇಲಿನ ಸಹಿ ನಿಮ್ಮದೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೀರಾ? (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

(iii) ಈ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ನೀವು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದೀರಾ/ತಲುಪಿಸಿದ್ದೀರಾ? (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

(iv) ಚೆಕ್ ನೀಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀವು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೀರಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೀರಾ? (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

(v) ನೀವು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದಾದರೆ, ನಿಮ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿ:

    (a) ಕೇವಲ ಭದ್ರತೆಗಾಗಿ ನೀಡಿದ ಚೆಕ್;

    (b) ಸಾಲವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಮರುಪಾವತಿಸಲಾಗಿದೆ;

    (c) ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ/ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ;

    (d) ಇತರೆ (ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿ).

(vi) ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ನೀವು ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುತ್ತೀರಾ? (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಸಿಗುವ ಉತ್ತರಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಬೇಕೇ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಚಾರಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೇ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ನಿರ್ಧರಿಸಲಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಅನಗತ್ಯ ವಿಳಂಬವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ, ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಹೊಸ ವೇಗವನ್ನು ನೀಡುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.

ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಸಂಜಾಬಿಜ್ ತಾರಿ vs ಕಿಶೋರ್ ಎಸ್. ಬೋರ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಇತರರು.

ಸೈಟೇಶನ್: 2025 INSC 1158 (ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಂಖ್ಯೆ. 1755 / 2010)

ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್

ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮನಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ

ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 25, 2025