ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ(Ai) ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿ ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕ್ಲೋನಿಂಗ್ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಇತರ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವಂತೆ ಕೋರಿ ಖ್ಯಾತ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ ಆಶಾ ಭೋಸ್ಲೆ ಅವರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅರ್ಜಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮಹತ್ವದ ಮಧ್ಯಂತರ ಆದೇಶವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಆರಿಫ್ ಎಸ್. ಡಾಕ್ಟರ್ ಅವರಿದ್ದ ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು, ಗಾಯಕಿಯ "ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು" (Personality Rights) ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು, ಎಐ ವಾಯ್ಸ್ ಮಾಡೆಲ್ ಒದಗಿಸುವ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು ಗಾಯಕಿಯ ಹೆಸರು, ಧ್ವನಿ, ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಸಹಿಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಬಳಸದಂತೆ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆ ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಮತ್ತು ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರಾಗಿರುವ ಆಶಾ ಭೋಸ್ಲೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ದೂರಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೊರೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿವಾದಿ 'ಮೇಕ್ ಇಂಕ್' (Mayk Inc) ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಮೂಲಕ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಆಶಾ ಭೋಸ್ಲೆ ಅವರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಎಐ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಅಮೆಜಾನ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನಂತಹ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರ, ಕ್ಯಾರಿಕೇಚರ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಟೀ-ಶರ್ಟ್‌, ಪೋಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ, ತಾವು ಹಾಡದ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಕ್ಲೋನ್ ಮಾಡಿ ಯೂಟ್ಯೂಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಪ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದ ವಕೀಲರು, ಇದು ಗಾಯಕಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರದ ಹಕ್ಕಿನ (Right to Publicity) ಸ್ಪಷ್ಟ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಕಾಪಿರೈಟ್ ಕಾಯಿದೆ, 1957ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 38-ಬಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅವರ "ನೈತಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ" (Moral Rights) ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿಗಳ ಧ್ವನಿ, ಚಿತ್ರ ಅಥವಾ ಇತರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅವರ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವುದು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಅರಿಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಐಶ್ವರ್ಯ ರೈ ಬಚ್ಚನ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ತೀರ್ಪುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು.
ಪ್ರತಿವಾದಿ ಗೂಗಲ್ (ಯೂಟ್ಯೂಬ್) ಪರ ವಕೀಲರು, ದೂರಿನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಯುಆರ್‌ಎಲ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳಾದ ಮೇಕ್ ಇಂಕ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಆದೇಶ
ವಾದಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು, ಅರ್ಜಿದಾರರು ಪ್ರಥಮ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲೇ (prima facie) ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು. "ಒಬ್ಬ ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿಯ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆ ಅವರ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಎಐ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶೋಷಣೆಯು ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಹೋಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ," ಎಂದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದರು.
ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು ಹಾಜರಾಗದಿರುವುದು ಅರ್ಜಿದಾರರ ವಾದಕ್ಕೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪುಷ್ಟಿ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳಾದ ಮೇಕ್ ಇಂಕ್, ಹ್ಯಾರಿ ತಿವಾರಿ ಮತ್ತು ಇತರರು ಆಶಾ ಭೋಸ್ಲೆ ಅವರ ಹೆಸರು, ಧ್ವನಿ, ಚಿತ್ರ, ಸಹಿ ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಯಾವುದೇ ಅಂಶವನ್ನು ಎಐ ಸೇರಿದಂತೆ ಯಾವುದೇ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಬಳಸದಂತೆ ಮಧ್ಯಂತರ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆ ನೀಡಿತು.
ಅಲ್ಲದೆ, ಅಮೆಜಾನ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ ತಮ್ಮ ವೇದಿಕೆಗಳಿಂದ ಅಂತಹ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಬೇಕು ಮತ್ತು ಗೂಗಲ್ (ಯೂಟ್ಯೂಬ್) ದೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ವಿಡಿಯೋ ಲಿಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಬ್ಲಾಕ್ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು. ಪ್ರಕರಣದ ಮುಂದಿನ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 13, 2025ಕ್ಕೆ ಮುಂದೂಡಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಆಶಾ ಭೋಸ್ಲೆ ವರ್ಸಸ್ ಮೇಕ್ ಇಂಕ್ ಮತ್ತು ಇತರರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಮಧ್ಯಂತರ ಅರ್ಜಿ (ಎಲ್) ಸಂಖ್ಯೆ 30382/2025, ವಾಣಿಜ್ಯ ಐಪಿ ಸೂಟ್ (ಎಲ್) ಸಂಖ್ಯೆ 30262/2025
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಆರಿಫ್ ಎಸ್. ಡಾಕ್ಟರ್
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: 29 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025
ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಪೂರ್ವನಿದರ್ಶನಗಳು:
1. ಅರಿಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ವರ್ಸಸ್ ಕೋಡಿಬಲ್ ವೆಂಚರ್ಸ್ ಎಲ್‌ಎಲ್‌ಪಿ ಮತ್ತು ಇತರರು, 2024 ಎಸ್‌ಸಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬಾಮ್ 2445
2. ಐಶ್ವರ್ಯ ರೈ ಬಚ್ಚನ್ ವರ್ಸಸ್ ಐಶ್ವರ್ಯವರ್ಲ್ಡ್.ಕಾಮ್ ಮತ್ತು ಇತರರು, 2025 ಎಸ್‌ಸಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಡೆಲ್ 5943
ಉಲ್ಲೇಖಿತ ಕಾನೂನುಗಳು:
1. ಕಾಪಿರೈಟ್ ಕಾಯಿದೆ, 1957 (ಸೆಕ್ಷನ್ 38-ಬಿ)