ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಖರಣೆಗೊಂಡಿರುವ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ತ್ವರಿತ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಟ್ಟಿರುವ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನೆಗೋಶಿಯೇಬಲ್ ಇನ್ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್ಸ್ ಕಾಯ್ದೆ (ಎನ್ಐ ಕಾಯ್ದೆ) ಸೆಕ್ಷನ್ 138ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದೂರಿನ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಸಾರಾಂಶ (Synopsis)ವನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಲಗತ್ತಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಮನಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ ಅವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಪೀಠವು, `ಸಂಜಾಬಿಜ್ ತಾರಿ vs ಕಿಶೋರ್ ಎಸ್. ಬೋರ್ಕರ್` ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವಿವೇಚನೆ
ಗೋವಾದ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣವೊಂದರ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದೇಶದ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೆಹಲಿ, ಮುಂಬೈ, ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಂತಹ ಮಹಾನಗರಗಳಲ್ಲಿ 6.5 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಬಾಕಿ ಇರುವುದನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರಕರಣಗಳು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಅಗಾಧವಾದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿವೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ ಪೀಠ, ಇವುಗಳ ತ್ವರಿತ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿತು.
ಸಾರಾಂಶ (ಸಿನಾಪ್ಸಿಸ್) ಏಕೆ ಕಡ್ಡಾಯ?
ಹೊಸ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಅನ್ವಯ, ದೂರುದಾರರು ತಮ್ಮ ದೂರಿನ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ನಿಗದಿತ ನಮೂನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣದ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಫೈಲ್ನ ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ (ಸೂಚ್ಯಂಕದ ನಂತರ) ಲಗತ್ತಿಸಬೇಕು. ಈ ಸಿನಾಪ್ಸಿಸ್, ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿಗೆ ಮೊದಲ ನೋಟದಲ್ಲೇ ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಪ್ರಕರಣದ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಅನಗತ್ಯ ವಿಳಂಬವಿಲ್ಲದೆ, ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ. ಇದು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಸಮಯವನ್ನು ಉಳಿತಾಯ ಮಾಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಪ್ರಕರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಿನಾಪ್ಸಿಸ್(ಸಾರಂಶ)ನಲ್ಲಿ ಏನಿರಬೇಕು?
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ನಮೂನೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಿನಾಪ್ಸಿಸ್ ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು:
* ಕಕ್ಷಿದಾರರ ವಿವರಗಳು: ದೂರುದಾರ ಮತ್ತು ಆರೋಪಿಯ ಹೆಸರು, ವಿಳಾಸ. ಆರೋಪಿ ಕಂಪನಿ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದರ ನೋಂದಾಯಿತ ವಿಳಾಸ, ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕ/ಪಾಲುದಾರರ ಹೆಸರುಗಳು.
* ಚೆಕ್ ವಿವರಗಳು: ಚೆಕ್ ಸಂಖ್ಯೆ, ದಿನಾಂಕ, ಮೊತ್ತ, ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿವರಗಳು.
* ಚೆಕ್ ಅಮಾನ್ಯಗೊಂಡ ವಿವರ: ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದಿನಾಂಕ, ಅದು ಅಮಾನ್ಯಗೊಂಡು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ದಿನಾಂಕ, ಮತ್ತು ಅಮಾನ್ಯಗೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣ.
* ಕಾನೂನು ನೋಟಿಸ್ ವಿವರ: ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಿದ ದಿನಾಂಕ, ಕಳುಹಿಸಿದ ವಿಧಾನ, ವಿತರಣೆಯ ಪುರಾವೆ ಮತ್ತು ಆರೋಪಿಯಿಂದ ಉತ್ತರ ಬಂದಿದ್ದರೆ ಅದರ ವಿವರ.
* ದಾವೆಗೆ ಕಾರಣ (Cause of Action): ದಾವೆ ಹೂಡಲು ಕಾರಣವಾದ ದಿನಾಂಕ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ವಿವರ.
* ಕೋರಿದ ಪರಿಹಾರ: ಆರೋಪಿಯ ವಿರುದ್ಧ ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಂತರ ಪರಿಹಾರದ ಬೇಡಿಕೆ.
ಈ ಹೊಸ ನಿಯಮವು 2025ರ ನವೆಂಬರ್ 1ರಿಂದ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಜಾರಿಗೆ ಬರಲಿದೆ ಎಂದು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಪಾಲಿಸುವಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಹೈಕೋರ್ಟ್ಗಳು ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಿಗೆ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಚಾರಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಮತ್ತು ವೇಗವನ್ನು ತರುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಸಂಜಾಬಿಜ್ ತಾರಿ vs ಕಿಶೋರ್ ಎಸ್. ಬೋರ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಇತರರು.
ಸೈಟೇಶನ್: 2025 INSC 1158 (ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಂಖ್ಯೆ. 1755 / 2010)
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮನಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 25, 2025