ರೈಲು ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಬಳಿ ಟಿಕೆಟ್ ಪತ್ತೆಯಾಗದಿದ್ದರೂ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ಪೊಲೀಸರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ. ರೈಲ್ವೆ ಕಾಯ್ದೆಯು ಒಂದು ಕಲ್ಯಾಣ ಶಾಸನವಾಗಿದ್ದು, ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಬಾರದು ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಅರವಿಂದ್ ಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ ಅವರಿದ್ದ ಪೀಠವು ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಮೇ 19, 2017 ರಂದು, ಸಂಜೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಯಾಗ್ನಿಕ್ ಎಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಇಂದೋರ್‌ನಿಂದ ಉಜ್ಜಯಿನಿಗೆ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಜನದಟ್ಟಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರೈಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದು ತಲೆಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಗಾಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಮೃತರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಮಗ, ಪರಿಹಾರ ಕೋರಿ ರೈಲ್ವೆ ಕ್ಲೇಮ್ಸ್ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್, ಭೋಪಾಲ್‌ಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ಆದರೆ, ಮೃತರ ಬಳಿ ಯಾವುದೇ ಟಿಕೆಟ್ ಪತ್ತೆಯಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸಲ್ಲಿಸಲಾದ ಟಿಕೆಟ್‌ನ ಫೋಟೋಕಾಪಿ ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿಯು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಕೂಡ ಎತ್ತಿಹಿಡಿದಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಮೃತರ ಕುಟುಂಬ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿತ್ತು.
ವಾದ-ಪ್ರತಿವಾದ:
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರ ವಕೀಲರು, "ರೈಲ್ವೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 123(c)(2) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇದು 'ಅಹಿತಕರ ಘಟನೆ'ಯಾಗಿದ್ದು, ಟಿಕೆಟ್ ಸಿಗದೇ ಇರುವುದು ಪರಿಹಾರ ನಿರಾಕರಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗಬಾರದು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿದ ನಂತರ, ಪ್ರಯಾಣಿಕ ಅನಧಿಕೃತ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಹೊಣೆ ರೈಲ್ವೆಯ ಮೇಲಿದೆ" ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.
ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ರೈಲ್ವೆ ಇಲಾಖೆಯು, "ಮೃತರು ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳಿಲ್ಲ. ಟಿಕೆಟ್‌ನ ಫೋಟೋಕಾಪಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ, ಹಾಗಾಗಿ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಲಾಗದು" ಎಂದು ವಾದಿಸಿತು.
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು:
ಕೆಳಹಂತದ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, "ರೈಲ್ವೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 124-A ಅಡಿಯ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳಲ್ಲ, ಇಲ್ಲಿ 'ಸಮಂಜಸವಾದ ಅನುಮಾನವನ್ನು ಮೀರಿದ ಪುರಾವೆ' ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಸಂಭವನೀಯತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
"ಪ್ರಯಾಣಿಕರೊಬ್ಬರು ಟಿಕೆಟ್ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರೆ, ಆ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಸುಳ್ಳೆಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ರೈಲ್ವೆಯ ಮೇಲಿರುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕೃತ ರೈಲ್ವೆ ವಿಚಾರಣಾ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಟಿಕೆಟ್ ನೀಡಿದ್ದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಯಾಣದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು," ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಹೇಳಿದೆ.
ಪೊಲೀಸರ ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ಲೋಪಗಳು ಅಥವಾ ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸದಿರುವಂತಹ ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಒಂದು ಕಲ್ಯಾಣ ಶಾಸನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.
ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ₹8,00,000 ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಎಂಟು ವಾರಗಳೊಳಗೆ ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ರೈಲ್ವೆ ಇಲಾಖೆಗೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ರಜನಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು vs ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು
ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಖ್ಯೆ: ಸಿವಿಲ್ ಮೇಲ್ಮನವಿ (ಸ್ಪೆಷಲ್ ಲೀವ್ ಪಿಟಿಷನ್ (ಸಿ) ಸಂಖ್ಯೆ 19549/2024)
ನ್ಯಾಯಾಲಯ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್
ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಅರವಿಂದ್ ಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎನ್.ವಿ. ಅಂಜಾರಿಯಾ
ತೀರ್ಪಿನ ದಿನಾಂಕ: ಅಕ್ಟೋಬರ್ 08, 2025