ನಿವೃತ್ತ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರನ ಮರಣದ ನಂತರ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಪಿಂಚಣಿಗಾಗಿ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರ ನಡುವೆ ಉಂಟಾಗಿದ್ದ ವಿವಾದವನ್ನು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಿದ್ದು, ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಪಿಂಚಣಿಯನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ (ಶೇ. 50-50) ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡುವಂತೆ ಮಹತ್ವದ ಆದೇಶ ನೀಡಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಜಿ.ಎಸ್. ಸಂಧವಾಲಿಯಾ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರಂಜನ್ ಶರ್ಮಾ ಅವರಿದ್ದ ವಿಭಾಗೀಯ ಪೀಠವು, ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ರಾಜಿ ಸಂಧಾನಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿದ ನಂತರ ಈ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಪೊಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಸಬ್-ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಸೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಎಂಬುವವರು 2023ರ ಮಾರ್ಚ್ 2ರಂದು ನಿಧನರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಪತ್ನಿ ಕಮಲಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಪತ್ನಿ ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ ನಡುವೆ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಪಿಂಚಣಿಗಾಗಿ ಹಕ್ಕು ಸ್ಥಾಪನೆಯ ವಿವಾದ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಸೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಅವರ ಸೇವಾ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಪತ್ನಿ ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ ಅವರ ಹೆಸರು ನಮೂದಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ, ಪಿಂಚಣಿ ಅವರಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಮೊದಲ ಪತ್ನಿ ಕಮಲಾ ದೇವಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ಆದರೆ, ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು ಇದು ವಿವಾದಿತ ಸತ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಸಂವಿಧಾನದ 226ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಲಾಗದು ಎಂದು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಕಮಲಾ ದೇವಿ ವಿಭಾಗೀಯ ಪೀಠಕ್ಕೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ವಾದ-ವಿವಾದ ಮತ್ತು ರಾಜಿ ಸಂಧಾನ:
ವಿಚಾರಣೆ ವೇಳೆ, ಮೃತ ಸೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಅವರೇ 2017ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಪತ್ನಿ ಕಮಲಾ ದೇವಿ ವಿರುದ್ಧ ವಿಚ್ಛೇದನ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಇದು ಕಮಲಾ ದೇವಿ ಅವರ ಪತ್ನಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಪೀಠ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅರಿತ ನ್ಯಾಯಪೀಠವು, ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು (ಕಮಲಾ ದೇವಿ 70, ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ 64) ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸೂಚಿಸಿತು. ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಸಂಧಾನದನ್ವಯ, ಇಬ್ಬರೂ ಪತ್ನಿಯರು ಪಿಂಚಣಿಯನ್ನು ಶೇ. 50-50ರಷ್ಟು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್ (ನ್ಯಾಯಾಂಗ) ಮುಂದೆ ದಾಖಲಿಸಿದರು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಅಂತಿಮ ಆದೇಶ:
ಇಬ್ಬರೂ ಪತ್ನಿಯರು ಸ್ವಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ರಾಜಿ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ ವಿಭಾಗೀಯ ಪೀಠವು, ಏಕಸದಸ್ಯ ಪೀಠದ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಪಿಂಚಣಿಯನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಲು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು. ಎಲ್ಲಾ ಅಗತ್ಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳೊಳಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿ ಪಿಂಚಣಿ ಹಣವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ತನ್ನ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹೆಸರು: ಕಮಲಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಇತರರು (LPA No. 330 of 2025)
ಉಲ್ಲೇಖ: 2025:HHC:31014-FB